suwałki
Suwałki założyli nad rzeką Czarna Hańczą, w centrum swoich dóbr kameduli wigierscy. W 1690 r. była to malutka osada licząca sobie dwa "dymy". Legenda mówi, iż nazwa - Suwałki, pochodzi od słowa suwałka, która w dialekcie "ziuków" - Litwinów zamieszkujących Suwalszczyznę - oznacza "zbieraninę". I w rzeczy samej, pierwsi mieszkańcy Suwałk stanowili poniekąd zbieraninę, wśród której zapewne mogli znajdować się nawet i włóczędzy z różnych stron.
Na szybki rozwój osady wpływało jej korzystne położenie - przy skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych. W 1700 roku wieś dzieliła sie już na Suwałki Wielkie i Małe. W 1710 roku kameduli wyprosili u króla Augusta II przywilej na przekształcenie wsi w miasto. W 1715 uwolnili jego mieszkańców od pańszczyzny, ustanowili władze miejskie i wytyczyli 300 placów pod budowę wraz z przestrzenią rynkową i ulicami. Przyłączyli także do miasta 83 włóki lasu z przeznaczeniem ich pod grunty orne.
W 1720 r. krół August II potwierdził przywilej lokacyjny miasta i uwolnił mieszczan na 18 lat od podatku powiatowego. Ustanowił również cotygodniowy targ i cztery jarmarki w roku. Nadał miastu herb przedstawiający na tarczy: wizerunki św. Rocha i św. Romualda stojących za trzema górami zwieńczonymi koroną i umieszczonym nad nią krzyżem. Św. Romuald - to założyciel zakonu, św. Roch- uosabia opiekuństwo i ochronę przed zarazami. Pies u jego nóg symbolizuje wiarę, wierność i posłuszeństwo. Trzy zielone góry nawiązują bezpośrednio do zakonu kamedułów- ponieważ trzy góry z koroną są godłem tej kongregacji zakonnej.
-rbo39m.png)
-jpcb6b.png)
Do końca XVII wieku zabudowa Suwałk była wyłącznie drewniana - ratusz i kościół także. Dopiero zakaz budowy domów z drewna w centrum miasta (tzn. przy rynku) z 1820 r., zmienił nieco charakter miasteczka. Wytyczenie traktu warszawsko-kowieńsko-petersburskiego spowodowało umiejscowienie się całej nowej (murowanej) zabudowy wzdłuż tej ulicy(obecna Kościuszki). W ten sposób powstał nietypowy dla miast polskich układ przestrzenny "miasta ulicówki", o którym mówi dwuwiersz Syrokomli:
Co to za miasto, co w ulicy leży?
Co to za ulica, co przez miasto bieży?
W latach 1807-1815 Suwałki znalazły się w granicach Księstwa Warszawskiego, a po kongresie wiedeńskim Królestwa Polskiego.
Od momentu umiejscowienia tutaj siedziby władz województwa augustowskiego (1816 r.), nastąpił bardzo dobry okres rozwoju przestrzennego miasta.
Na początku drugiej połowy XIX wieku Suwałki były jednym z największych miast Królestwa Polskiego. Obywatele, ktrych liczba na początku XX wieku wynosiła 22 tysiące, stanowili prawdziwą mozaikę narodowościową i wyznaniową.
W latach siedemdziesiątych XIX wieku, władze carskie przekształciły Suwałki w wielki ośrodek garnizonowy. Stacjonowało tu 10 tysięcy rosyjskich żołnierzy. Dla wojska wybudowano na przełomie wieków XIX i XX zespoły koszarowe (m.in. wykorzystano nań cegłę z pałacu Paca). Z tamtego okresu pochodzi także połączenie kolejowe z "resztą świata" i budynek stacji kolejowej.
Lata dwudziestolecia międzywojennego nie sprzyjały rozwojowi Suwałk, które znalazły się poza głównymi szlakami handlowymi. Ubożały wraz z całą Suwalszczyzną jako Polska "B". Od 1920 roku administracyjnie były siedzibą powiatu. Przemysł był słabo rozwinięty. Istniał zaledwie jeden browar, fabryka świec, fabryka nici, olejarnia, dwie gręplarnie wełny i inne pomniejsze warsztaty rzemieślnicze.
Okres II wojny światowej to czas okupacji - najpierw radzieckiej, a później niemieckiej. Niemcy dokonali eksterminacji ludności żydowskiej oraz polskiej inteligencji. Wywozili Polaków w głąb Rzeszy na roboty przymusowe. W samych Suwałkach także założyli dwa obozy pracy, i jeden obóz jeniecki dla rosjan - z których w tym miejscu zginęło 46 tysięcy. Po wyzwoleniu, w czasie kształtowania się władzy ludowej, panował także terror - zwłaszcza wobec byłych żołnierzy AK i wszystkich nie akceptujących rządów komunistycznych.
Suwałki od 1945 do 1975 roku były stolicą powiatu, a od 1975 stały się miastem wojewódzkim. Wtedy to nastąpił bardzo silny jego rozwój. Obecnie liczy około 70 tysięcy mieszkańców i jest największym miastem północno-wschodniego zakątka Polski. Od 1999 roku znów jest miastem powiatowym, należącym wraz z okolicą do województwa podlaskiego.
Najwięcej zabytków znajduje się przy ulicy Kościuszki, która była pierwszą ulicą. Znajduje się tam wiele dawnych kamienic m.in:
- Budynek Muzeum im. Marii Konopnickiej z około 1827 roku, w domu tym urodziła się i spędziła dzieciństwo Maria Konopnicka
- Budynek dawnej poczty z 1829 r. Obecnie znajduję się Centrum Sztuki Współczesnej i Galeria Andrzeja Strumiłły
- Ratusz i odwach z lat 1834-1844, obecnie odnowiony budynek, w którym mieści się siedziba Urzędu Miasta
- Dom pod kolumnami ul. Kościuszki 62
- „Dom gubernatora” ul. Kościuszki 71
- Muzeum Okręgowe ul. Kościuszki 81 z lat 1912-1913, dawniej ,,Resursa Obywatelska" - budynek był siedzibą wielu instytucji i stowarzyszeń
- Stary Szpital budynki z lat 1840-1860, obecnie znajduję się tam Bar Polski
- Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 1838–1840 do czasów wojny była tu cerkiew
- Kościół św. Aleksandra z lat 1842-1845r
W mieście znajdują się ciekawe obiekty architektury monumentalnej: świątynie, gmachy urzędów i kamienice. Wśród zabytków można zobaczyć ślady dawnej wielokulturowości m.in. molennę staroobrzędowców przy ulicy Sejneńskiej, kościół ewangelicki przy ulicy Kościuszki oraz zespół cmentarzy: rzymskokatolicki, ewangelicki, prawosławny, żydowski i mahometański, ul. Bakałarzewska. Na cmentarzu katolickim jest kaplica pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego z połowy XIX wieku a na cmentarzu prawosławnym drewniana cerkiew z pw. Wszystkich Świętych z początku XX wieku i wiele zabytkowych nagrobków. W Suwałkach znajduje się też zabytkowy dworzec kolejowy z 1899r.
Informacje zaczerpnięto z :
- S.Maciejewski "Po ziemi Suwalskiej"
- S.Maciejewski "Szlakami Północnej Suwalszczyzny"
- I.W. Baturowie "Po ziemi Augustowskiej"
- W.Batura "Szlakami Południowej Suwalszczyzny"
- J.Bacewicz "Podstawy wiedzy regionalnej ziemia suwalska"