Jest to najgłębsze jezioro w Polsce i jedno z większych na Suwalszczyźnie. Znajduje się na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego i jest w całości objęte ochroną rezerwatową. Powstało z roztopu wód polodowcowych w głębokiej rynnie, stworzonej przez lodowiec. Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza. Hańcza jest akwenem oligotroficznym, z charakterem jeziora wysokogórskiego - czyste, przejrzyste, dobrze natlenione wody o skąpych osadach organicznych oraz niewielkiej żyzności. Żyją tu reliktowe gatunki fauny, jak głowacz pręgopłetwy, sieja, sielawa, stynka i kilka gatunków skorupiaków skandynawsko-bałtyckich. Jezioro należy do typu sielawowego. Intodukowano także w nim troć jeziorową. Brzegi Hańczy to wysoczyzna, wyścielona u podnóża kamieniami tworzącymi tzw. kamienne plaże. Linię brzegową zajmuje litoral kamienisty typowy dla jezior wysokogórskich, który na nizinach występuje tylko na jeziorze Hańcza.

Warto zwiedzić : ruiny dworu Tomasza Świętopełka Mirskiego w Starej Hańczy.