gmina reszel
Gmina miejsko-wiejska Reszel położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego. Wchodzi w skład powiatu kętrzyńskiego. Graniczy z gminami: Korsze, Kętrzyn, Mrągowo, Sorkwity, Kolno i Bisztynek.
Głównym ośrodkiem jest miasto Reszel. Pozostałe 38 miejscowości jest znacznie zróżnicowanych pod względem liczby mieszkanców. Najmniejsze liczą kilku, największa - Łężany - powyżej 400 mieszkańców.Pięć największych miejscowości gminy (liczących powyżej 200 osób) - Łężany, Pilec, Leginy, Klewno, Pieckowo, skupia ponad 40% ludności terenów wiejskich gminy Reszel.
turystyka
Bazylika Mniejsza w Świętej Lipce i stare miasto w Reszlu
To dwie perełki turystyczne znajdujące się na terenie Gminy Reszel. Ta ostatnia, niedoceniana moim zdaniem, ma najlepiej zachowane, pochodzące z czasów średniowiecza zabytki, a szczególnie pochodzącą z XIX wieku najbardziej kompletną na Warmii, godną uwagi turystów, staromiejską zabudowę.Święta Lipka, wraz ze znajdującym się w niej sanktuarium maryjnym, podniesionym przez Papieża Jana Pawła II do godności Bazyliki Mniejszej, w przeszłości była odwiedzana przede wszystkim przez szerokie rzesze pątników (pielgrzymów), a obecnie także przez duże rzesze turystów, którzy często nie zdają sobie sprawy z tego, że nieodległe (oddalone zaledwie o 6 km) miasteczko Reszel ma o wiele starszą i bardziej bogatą historię.W związku z powyższym moim słowackim kolegom z czasów studenckich, nastawiającym się podczas swoich wojaży turystycznych po Mazurach na zwiedzenie Sanktuarium Maryjnego w Świętej Lipce i „Wilczego Szańca” w Gierłoży nieśmiało zaproponowałem, aby zboczyli z zasadniczego kursu swoich wędrówek i odwiedzili pobliski Reszel. Po krótkich moich namowach, w których stwierdzałem, że doznania turystyczne ze zwiedzania Reszla będą o wiele ciekawsze, i które z pewnością pozostaną im na całe życie (chyba trochę przesadziłem), uzyskałem akceptację dla mojej propozycji.
Pałac w Łężanach k/Reszla
Zespół pałacowo-parkowy wraz z rozległym kompleksem gospodarczym i dawną wsią majątkową, usytuowany malowniczo nad Jeziorem Legieńskim, przy drodze Biskupiec-Reszel, 9 km na południe od Reszla. Wieś założona w 1359 r.Neobarokowa budowla, założona na rzucie zbliżonym do prostokąta, z narożnym ryzalitem, werandą, wieloboczną wieżyczką i wyniosłą wieżą od zachodu. Elewacje o zróżnicowanym wystroju, dach mansardowy wieża przykryta czworobocznym daszkiem kopułowym z wysoką latarnią. We wnętrzu w większości zachował się pierwotny układ i elementy stałego wyposażenia. Sufity pomieszczeń reprezentacyjnych zdobione są sztukateriami.Zachowało się kilka kominków marmurowych, ceramicznych i jeden drewniany, ścienne szafy i boazerie dębowe. Przetrwała oryginalna glazura w kuchni, a nawet łazienki z wyposażeniem na piętrze. Niedawnym odkryciem obecnego dzierżawcy pałacu są malowidła ścienne w dawnej piwniczce do win, przedstawiające herby floty morskiej, zapewne było to ulubione miejsce kontradmirała. W części północno-wschodniej położony był cmentarz z mauzoleum rodowym Fischerów, w latach powojennych przekształconym w kaplicę.Pałac otula rozległy park krajobrazowy, powiązany od wschodu z naturalnym lasem.
Zamek Reszelski
zbudowany w latach 1350-1401, na planie kwadratu, z dziedzińcem wewnętrznym i krużgankami. Część mieszkalna znajdowała się w skrzydłach południowym i wschodnim, pozostałe boki zamykał mur kurtynowy. W narożniku północno-zachodnim znajduje się wieża obecnie nakryta dachem, wcześniej zwieńczona była blankami. Wieża bramna z zachowanymi do dzisiaj prowadnicami bron znajduje się w zachodniej części zamku. Drewnianą strażnicę krzyżacką wzniesiono już około 1241 r.[2].Przebudowa przeprowadzona w latach 1505-1530 dostosowała umocnienia zamku do broni palnej. Wzniesiono dodatkowy mur obronny z bastejami od strony północnej i zachodniej. Umocnienia zamku połączono z umocnieniami miasta. W 1648 i 1704 zamek został dwukrotnie splądrowany przez wojska szwedzkie. Rozebrano też w tym czasie część murów obronnych. Po I rozbiorze Polski został zamieniony na więzienie. Dwa pożary w pierwszych latach XIX w. spowodowały zniszczenia m.in. wieży głównej. Obiekt został opuszczony na kilkanaście lat. W 1822 przekazano go gminie ewangelickiej, która poczyniła w min kolejne prace remontowe. Przebudowano skrzydło południowe na zbór, zmieniono elewacje m.in. dobudowano szczyt z sygnaturką. Rozebrano krużganki a w skrzydle wschodnim umieszczono szkołę. W 1931 dokonano odbudowy wież zamkowych, w salach utworzono muzeum. Gruntowny remont został przeprowadzony w latach 1976-1985. Obecnie w zamku znajduje się hotel, a miejscu dawnej kaplicy ewangelickiej powstała w latach osiemdziesiątych galeria sztuki współczesnej.
Stara plebania
To jeden z najstarszych budynków mieszkalnych w Reszlu. Ocalał, gdyż pożary w latach 1806 i 1807 nie objęły go swym zasięgiem.Wybudowany w 1444 r. pełnił rolę plebanii. Bywał tu Ignacy Krasicki, brat ówczesnego proboszcza Marcina Krasickiego.Budynek kilkakrotnie remontowano i przebudowywano. Ostatnia przebudowa miała miejsce w 1923 r.
Most gotycki z XIV w.
Osobliwość historyczna Reszla a także kraju - most gotycki na rzece Sajnie (Cynie), zbudowany z cegły w drugiej połowie XIV wieku. Pełnił również rolę akweduktu.Wielokrotnie wzmacniany i przebudowywany, otrzymał on w wieku XVIII i XIX szereg pomieszczeń wypełniających półkoliste arkady, w których prawdopodobnie znajdowały się pomieszczenia więzienne.Ostatnio oddany do użytku po renowacji w 2000 r., podczas której zlikwidowano te pomieszczenia i przywrócono pierwotny kształt.
Cerkiew parafialna pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Reszlu
Parafia istnieje od 4 grudnia 1963 roku. Od 20 stycznia 1992 r. parafia posiada własną cerkiew, którą stanowi przystosowana do potrzeb obrządku wschodniego świątynia poaugustiańska, przebudowana w roku 1798 w stylu późnego baroku. Wpisana do rejestru Zabytków 2.IX.1949 r. Nr IV-2-53/49. Remont generalny został przeprowadzony w 1990 r.Po odejściu na emeryturę księdza diecezjalnego w grudniu 1990 r. duszpasterstwo przejęli Ojcowie Bazylianie dojeżdżający po dziś dzień z Kętrzyna. 1993 r. odrestaurowano dwie zakrystie, z której jedna służy do katechetycznych spotkań. W 1997 r. wykonano ikonostas. W drugiej połowie 2001 r. przeprowadzono generalny remont dachu oraz elewacji zewnętrznej. 6 grudnia 2003 r. uroczyście obchodzono 40-lecie parafii.
WARTO WIEDZIEĆ
Reszel jest pierwszym w Polsce miastem, które przystąpiło do Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow. Rada Miejska uchwaliła decyzję w 2004 r. Cittaslow jest organizacją non-profit, której celem jest promowanie i rozpowszechnianie kultury dobrego życia poprzez badania, eksperymentowanie, stosowanie rozwiązań dotyczących organizacji miasta.
geografia
Obszar gminy Reszel wchodzi w skład Pojezierza Mazurskiego. Krajobraz gminy, podobnie jak całości Pojezierza, został w głównej mierze ukształtowany przez zlodowacenie bałtyckie.Powierzchnia terenu jest falista, miejscami wyraźnie pagórkowata. Teren obniża się w kierunku północno zachodnim, jest poprzecinany rynnami jezior polodowcowych o układzie południkowym.Najwyższy punkt w gminie Reszel osiąga wysokość 203 m n.p.m. (okolice wsi Śpiglówka), najniższy wynosi 59,3 m (dolina Sajny w zachodniej części gminy).
historia gminy
Powstanie grodu datuje się na rok 1241, kiedy to Krzyżacy założyli drewnianą strażnicę.W latach 1254 - 1354 na Warmii powstało dwanaście miast, między innymi Lidzbark Warmiński, Olsztyn i Reszel, który prawa miejskie uzyskał w 1337 r. (o akcie lokacyjnym) Po bitwie pod Grunwaldem w Reszlu gościły wojska króla Władysława Jagiełły.
Reszel po 50 latach istnienia miał duży gotycki kościół (w latach 1475 - 1503 przebudowany), zamek biskupi (budowa 1350 - 1401), ratusz, składy towarowe, klasztor, szpital, wodociąg oraz mury obronne. Był drugim pod względem zamożności i znaczenia miastem Warmii.
W latach 1472 - 1479 toczył się konflikt o obsadę biskupstwa warmińskiego. Po wojnie tej miasto znów zaczęło się rozwijać. Narastający konflikt polsko - krzyżacki doprowadził do wybuchu w 1519 roku kolejnej wojny. W 1520 roku Król Zygmunt Stary obsadził zamek w Reszlu załogą 400 Czechów, którzy ograbili okolice miasta. W tym samym roku na przedmieściach miasta odbyła się bitwa z Tatarami.
Pokój na około sto lat zapanował po podpisaniu układu krakowskiego w 1525 roku. W XVI wieku rozwijało się rzemiosło. Następne stulecia rozsławiły miasto z warsztatów snycerskich, rzeźbiarskich, kowalskich i złotniczych.
Wojny ze Szwedami i zarazy zahamowały rozwój miasta. W latach 1654 i 1710 Reszel znalazł się w rękach nieprzyjacielskich. W latach 1602, 1609, 1610 - 1620, 1628 - 1629, 1656 - 1658, 1705, 1709 - 1710 mieszkańców miasta nawiedzały epidemie. Podczas ostatniej epidemii dżumy w całym mieście zmarło ponad 1000 osób. Po przejściu Warmii, pod panowanie polskie rozpoczął się ponownie rozkwit miasta. Zmienił się skład ludności, przybyło tu dużo Polaków przede wszystkim chłopów.
W 1632 roku jezuici założyli kolegium. Było to tzw. studium niższe przygotowujące kandydatów do słynnego już studium wyższego w Braniewie. Wydarzenia w roku 1772 spowodowały, że Reszel stał się miastem pruskim. Wówczas Reszel liczył 3.030 mieszkańców. Był trzecim miastem na Warmii pod względem liczby mieszkańców po Braniewie i Lidzbarku. Np. Olsztyn w tym czasie zamieszkiwało 1770 mieszkańców.
W 1773 roku został wybrany pierwszy pruski burmistrz.
W wyniku przyłączenia Warmii do Prus rozszerzyły się jej kontakty handlowe z takimi krajami jak: Francja, Hiszpania czy Włochy. Szczególnie silnie rozwinął się handel zbożem i suknem. Przyczyniło się to do bogacenia mieszczan. Pod koniec XVIII wieku proboszczem w Reszlu był Marcin Krasicki. Często odwiedzał go brat, biskup warmiński Ignacy Krasicki. Proboszcz rezydował w starej plebanii znajdującej się między zamkiem a kościołem. Tam też odbywały się spotkania rodzinne. Bracia interesowali się wykopaliskami. W 1781 roku znaleźli oni starożytną urnę z popiołami.
Rok 1811 nie przyniósł miastu chluby. Wykonano wówczas jeden z ostatnich w Europie wyroków sądowych, skazania oskarżonego na śmierć przez spalenie na stosie.
22 VI 1808 roku sąd miejski skazał Barbarę Zdunk podejrzaną o podpalenie. Ogień pochłonął sześć domostw i dwoje ludzi. Sprawa nie była jednak zupełnie jasna i przeszła przez wszystkie instancje sądownictwa pruskiego. Z aktami zapoznały się Izba Sprawiedliwości w Królewcu, minister sprawiedliwości w Berlinie, w końcu sam król pruski. Ostateczny wyrok zapadł w Królewcu, 21 VIII 1811 roku i był to wyrok śmierci. Barbarę Zdunk stracono.
Od 1945 roku Reszel powrócił do Polski i szczęśliwie trwa do dziś. Na początku w powiecie Biskupiec, później już tylko w województwie olsztyńskim, a obecnie w powiecie kętrzyńskim i województwie warmińsko - mazurskim.
gospodarka
Wody powierzchniowe
Główne cieki wodne gminy Reszel to rzeki Sajna i Dajna - będące dopływami rzeki Guber (płynącej poza obszarem gminy), oraz Kanał Reszelski - lewobrzeżny dopływ Sajny.
Jeziora leżą głównie w południowej części gminy. Największe z nich to:
Jezioro Dejnowa (na południe od Świętej Lipki)
Jezioro Legińskie (na południe od Legin)
Jezioro Widryńskie (na północ od Widryn)
Jezioro Dejnowa jest jeziorem przepływowym. Na południowym krańcu wpada do niego rzeka Dajna, wypływająca ponownie z jeziora około kilometra dalej, z jego wschodniego brzegu. Płynąc pod prąd rzeką Dajną można dotrzeć z jeziora Dejnowa do dużego jeziora Kiersztanowskiego, położonego tuż za granicami gminy.
Pozostałe większe jeziora gminy:
Jezioro Trzcinno
Jezioro Klawój
Jezioro Pieckowo
Jezioro Wirbel
Do granic gminy przylega wspomniane już jezioro Kiersztanowskie oraz jezioro Tolkowskie. Ocena stanu jeziora Kiersztanowskiego wykonana w 1992 r, wykazała silne zakłócenie środowiska jeziora. Poza wymienionymi jeziorami w gminie Reszel jest dużo małych polodowcowych jeziorek i oczek wodnych.
Lasy
Tereny leśne położone są głównie we wschodniej i południowej części gminy. Przeważają lasy mieszane i iglaste. Dominujące gatunki drzew to sosna, świerk, dąb, brzoza i olcha. Gatunkowo przeważają drzewostany iglaste - głównie sosna (prawie 80% powierzchni). W składzie drzewostanów liściastych przodują dąb, olsza i brzoza.