gmina gietrzwałd
Gmina Gietrzwałd leży w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego powiatu olsztyńskiego. Graniczy z gminami: Olsztyn, Stawiguda, Ostróda, Łukta, Jonkowo. Przez gietrzwałdzką gminę przebiega droga krajowa nr 16, prowadząca z Olsztyna do Ostródy i dalej do Torunia, Poznania, a w drugą stronę ku Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, krzyżując się w Olsztynie ze Szlakiem Kopernikowskim.
Drugim łącznikiem gminy z krajem i światem jest powstała w latach 1871 – 1873 linia kolejowa Toruń – Iława – Olsztyn – Korsze – Wystruć (Insterburg, od 1946 r. Czerniachowsk w obwodzie kaliningradzkim). Wybudowano ją, jako część Pruskiej Kolei Wschodniej i była linią równoległą do szlaku Berlin Królewiec. Z leżących w okolicach Gietrzwałdu stacji kolejowych w Naterkach, Biesalu i Unieszewie (przed 1946 r. Sząfałdzie), łatwo było i jest dojechać do Poznania i Berlina.
turystyka
Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie
Największą atrakcją turystyczną na terenie Gminy jest Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie wraz z Drogą Krzyżową, usytuowaną malowniczo na skraju lasu, oraz Aleja Różańcowa prowadząca do Cudownego Źródełka i Kapliczki Objawień. W kościele znajduje się słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Od czasu objawień 1887 roku do Gietrzwałdu przybywa coraz więcej wiernych. Kościół w Gietrzwałdzie został rozbudowany, a spełniając życzenie Matki Bożej na miejscu objawienia wzniesiono kaplicę z figurą ku jej czci. Oprócz głównego ołtarza, są cztery neogotyckie na dole oraz dwa na emporach. Najstarszym zabytkiem jest gotycka drewniana Pieta z ok. 1425 r. Na ścianach bocznych obrazy z XVIII w. Polichromia w nowej części kościoła wykonana w 1949 r. Kapliczka przy kościele jest utrzymana w stylu neogotyckim, a została zbudowana w II połowie XIX wieku.
Księgarnia Andrzeja Samulowskiego
Budynek księgarni wraz z tablicą pamiątkową w Gietrzwałdzie, gdzie żył i pracował Andrzej Samulowski (1840 – 1928), który był współzałożycielem „Gazety Olsztyńskiej" oraz założycielem pierwszej katolickiej księgarni na Warmii. To tu powstała myśl o utworzeniu tej właśnie gazety. Tutaj też powołano bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych.
Kościół parafialny w Sząbruku
Zbudowany przed 1500 rokiem, a konsekrowany 2 kwietnia 1500 roku przez biskupa Jana Wilde. Wieża, kaplica, chrzcielnica i kruchta późniejsze z XVIII w. W 1911 – 1913 dobudowana została trójnawowa hala z prezbiterium i dwiema zakrystiami. Wystrój wnętrza konsekwentnie barokowy. Ołtarz główny z 1744, dwa boczne i ambona z 1749 r. W starej części kościoła organy, pasja i stalle z XVIII wieku.
Kapliczki przydrożne
Elementem wyróżniającym kapliczki Warmii jest ich charakterystyczna i niepowtarzalna architektura, wynosząca się z różnorodnego dziedzictwa kulturowego i historii Warmii. Kapliczki stawiano zazwyczaj z inicjatywy ludzi prywatnych, lub też całych społeczności wiejskich. Kapliczki spełniały ważną funkcję kultową, nie tylko w tych wsiach, w których brakło kościołów. Przy kapliczkach gromadzono się na nabożeństwa majowe, śpiewano pieśni religijne i odprawiano msze do dziś można spotkać ciągłość tych tradycji. Kapliczki, głównie przydrożne, występują w takich miejscowościach jak: Biesal, Unieszewo, Naglady, Sząbruk, Gietrzwałd, Woryty, Naterki, Gronity, Podlejki,Łajsy. Najwięcej kapliczek można spotkać w Gietrzwałdzie, Worytach oraz Sząbruku. Jednak ilość nie ma znaczenia tak bardzo, jak ich architektoniczna „uroda". Każda z kapliczek ma swój niepowtarzalny charakter i swoją „duszę".
Ostoja bobrów na rzece Pasłęce
Rezerwat „Ostoja Bobrów na rzece Pasłęce" o powierzchni 4258,79 ha, utworzony został w 1970 r. w celu zachowania stanowisk bobra. Występują tu też takie gatunki, jak wydra, norka amerykańska, zimorodek, pluszcz, tracz, pstrąg, lipień. Ochroną objęta jest cała rzeka Pasłęka, od źródeł do granic Braniewa, wraz z jeziorami Sarąg, Isąg oraz Zalewem Pierzchalskim.
Arboretum w Kudypach
Ogród dendrologiczny znajdujący się w miejscowości Kudypy, w odległości 4 kilometrów od Olsztyna, w rozwidleniu dróg Olsztyn – Ostróda i Olsztyn – Sząbruk. Powstał na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, a obecnie zajmuje powierzchnię 15,69 ha. Od 1999 roku jako jednostka organizacyjna Nadleśnictwa Kudypy należy do Rady Ogrodów Botanicznych w Polsce, a od 2005 roku posiada status ogrodu botanicznego nadany przez Ministerstwo Środowiska.
Kościół parafialny p.w.św. Mikołaja i św. Jana Ewangelisty w Sząbruku
Część Kościoła posiada polichromię wykonaną w 1924r., konserwowaną i uzupełnianą przez Annę Chlebowicz z Krakowa. Polichromia złożona jest z ornamentu wici akantowej, portretowych medalionów ze świętymi oraz iluzjonistycznej balustrady, obiegającej dookoła kolebkowe pobrzeża stropu. Wystrój wnętrza Kościoła jest w stylu barokowym, ołtarz główny pochodzi z 1744 r., a ambona z 1749 r. i zostały ufundowane przez ks. A. Smoleńskiego.W głównym ołtarzu znajduje się obraz Świętej Rodziny z Szymeonu. Ołtarze przyboczne są w stylu rokoko. W Prawym znajduje się obraz św. Trójcy i św. Józefa, a w lewym zabytkowa rzeźba przedstawiająca ukrzyżowanie Chrystusa.Zachowały się także: gotycki pacyfikał, duże puszki z XVII w., monstrancja i dwa kielichy z XVIII w. W Kościele znajduje się tablica upamiętniająca ks. Turowskiego, który urodził się w pobliskim Unieszewie. Kościół poniósł bolesną stratę podczas I Wojny Światowej. Na zarządzenie władz niemieckich musiano oddać dwa najpiękniejsze dzwony z brązu. W murze przykościelnym jest tablica z nazwiskami mieszkańców Sząbruka poległych podczas I Wojny Światowej. Kościół jest najcenniejszym i najpiękniejszym zabytkiem Sząbruka wpisanym do rejestru zabytków (nr A-1004).
Kościół ewangelicki w Łęgutach
Łęguty (niem. Langgut) to wieś położona nad rzeką Pasłęka, nieopodal jeziora Łęguty (Dłużniewo) przy drodze wojewódzkiej wiodącej do Łukty z Biesala. Z dokumentów źródłowych wynika, że wieś powstała przed 1352 rokiem ale podczas wojny głodowej w 1414 roku osada została doszczętnie spalona. W XVI wieku majątek należał do rodziny von Borck. W 1589r. zbudowano tu nowy kościół parafialny za zgoda księdza – proboszczem i nauczycielem był znany kaznodzieja Marcin Aurifaber. W latach 1737 – 1738 w Łęgutach zbudowano nowy kościół ewangelicki, który przetrwał do dziś, a ostała się część dawnego wyposażenia, w tym tablica nagrobna Dietricha von Borcka z 1701r. Fundatorem kościoła był nowy właściciel Łęgut. Zaraz po 1701r. w skutek bankructwa Borcków majątek łęgucki i inne okoliczne dobra wykupiła znana w Prusach rodzina von Groebenów. We wsi znajduje się także zabytkowy dwór z XIX wieku a z zespołu folwarcznego zachowały się m. In. Obora i kuźnia, również z końca XIX w.
Pałac w Grazymach
Na wzgórzu, gdzie dziś mieści się pałac już od średniowiecza wznosiła się obronna budowla - wiadomo, że dobra rycerskie w Grazymach powstały w 1352 roku. Dziś jeszcze wyraźnie widoczny jest obronny układ całego założenia. Ponadto obecny pałac wznosi się na średniowiecznych fundamentach, posiada też gotyckie piwnice. Grazymy od poł. XVI w. aż do 1725 roku były własnością rodu von Borcke, następnie von der Groeben, aż do lat 20-tych XIX w. Wówczas w wyniku małżeństwa stały się dziedzictwem rodziny von Stein-Kamieński. Pałac pierwotnie zbudowany na przełomie XVII i XVIII w. w stylu barokowym. Odbudowany w 1924 r. przez Albrechta von Stein. Dwukondygnacyjny, otynkowany na biało, z dachem mansardowym, krytym dachówką. Oficyna pałacowa – zbudowana w 1 połowie XIX w., klasycystyczna. Parterowa, otynkowana z dachem czterospadowym, krytym dachówką. Oprócz tych dwóch budynków zachowało się całe założenie folwarczne, z I poł. XIX w.
Dwór w Łajsach
Łajsy (niem. Leissen) to dawny majątek ziemski, który w XVIII wieku należał do rodziny Jankowskich, a w następnym stuleciu do von Zabienskich. Zabudowania folwarczne zachowały się dość dobrze. Najciekawszym obiektem jest pseudoklasycystyczny dwór wzniesiony w latach 1881-1882, przebudowany po 1945 roku w części środkowej (uległa spaleniu). Otwory okienne półkoliste z licznymi zdobieniami. Dachy skrzydeł bocznych płaskie. Skrzydło wsch. Z kwadratową wieża widokową na dachu. W sąsiedztwie budynku dworskiego znajduje się dawny spichlerz – obecnie budynek gospodarczy.
Wieże obronne przy moście kolejowym na rzece Pasłęce
Wybudowane zostały pod koniec XIX w., jako ochrona mostu kolejowego na rzece Pasłęce. Składają się z dwóch bliźniaczych wież po obu stronach mostu, z licznymi otworami strzelniczymi. Wieże połączone są korytarzem. Na szczycie każdej z nich były kopuły pancerne.
Zbudowano je około 1900 roku. Dwie czterokondygnacyjne wieże dla 2 plutonów piechoty, każda uzbrojona w 3 ckm i 5,3cm armatę szybkostrzelną w wieżyczce Grusona na stropie. Wieże połączone są poterną. Wieże zachowane w stosunkowo dobrym stanie. Wieżyczki Grusona "zabezpieczone" przez znanego zbieracza militariów, na ich miejscu betonowe "atrapy".
geografia
Gmina położona jest w centralnej części Pojezierza Olsztyńskiego i cechuje ją różnorodność form terenu z dużą ilością lasów – ponad 49% powierzchni, przy średniej krajowej 28%. Powierzchnia terenów wyniesionych położona jest na wysokości 120-150m n.p.m. (z kulminacją ok. 175 m n.p.m. w południowo-zachodniej części Gminy). Głównie doliny leżą na wysokościach 95-110m n.p.m.
Na terenie Gminy nie ma dużych zbiorników wodnych choć jest tu 12 jezior o łącznej powierzchni ok. 480 ha. Są to jeziora: Sarąg, Giłwa (Rentyńśkie), Świętajno (Naterskie), Dłużniewo (Łęguty), Helgut (Białe Błota), Guzowy Piec, Parwółki, Barduny (Barduń), Dłużki I, Dłużki II, Rapaty, Parwółki Małe. Gmina graniczy natomiast z dużym powierzchniowo Jeziorem Wulpińskim (730 ha).
Największą rzeką przepływającą przez teren Gminy jest rzeka Pasłęka, na której znajduje się rezerwat bobrów. Drugą co do wielkości jest rzeka Giławka (Giłwa), będąca prawym dopływem Pasłęki. W południowej części Gminy (rejon Guzowego Młyna) znajduje się przejściowy odcinek rzeki Jemiołówki z Młynówką – uchodzącej do jez. Sarąg.
Liczne pomniki przyrody występują w postaci pojedynczych lub położonych w grupach – głazów i drzew. Powierzchnia lasów to w większości zwarty kompleks leśny, ciągnący się z północno-wschodniej części Gminy w stronę Jonkowa, a w południowo-zachodniej w stronę Ostródy i Olsztynka. Powierzchnia lasów zwiększa się corocznie – ulegają bowiem zalesieniu nieużytki rolne, jak również prowadzi się odnawianie lasu na wyrębach. Lasy Gminy są pozostałością historycznej puszczy galindzkiej, charakteryzują się wielopiętrowością oraz różnorodnością drzewostanu. Dominującym gatunkiem jest sosna, zajmująca około 88% powierzchni lasów. Inne gatunki drzew (w kolejności występowania) to: brzoza, olcha, świerk, dąb, buk. Średni wiek drzewostanów wynosi około 55 lat.
Tereny lasów Gminy znajdują się w gospodarczej gestii trzech nadleśnictw:
Kudypy (wschodnia część Gminy),
Stare Jabłonki (zachodnia część Gminy),
Jagiełek (południowa część Gminy).
Warto Wiedzieć
Szlak św. Jakuba, zwany Camino de Santiago, to najsłynniejszy europejski szlak pielgrzymkowy. W znacznym stopniu zatracił on swój pierwotny, religijny charakter i stał się szlakiem trekkingowym. Inicjatorem odtworzenia Polskiej Drogi jest Stowarzyszenie na Rzecz Ratowania Zabytków Kultury Europejskiej w Polsce. Uchwałą Rady Europy szlak św. Jakuba uznany został za europejskie dziedzictwo kulturowe. Odtworzono go już m.in. w Hiszpanii, Portugalii i w Niemczech. Szlak Camino de Santiago zyskał na randze, kiedy jednym z jego odcinków, Camino Frances, przeszedł Jan Paweł II. Pomysłodawcą odtworzenia szlaku jest Stowarzyszenie na Rzecz Ratowania Zabytków Kultury Europejskiej, na czele którego stoi dziennikarz i pisarz z Torunia Włodzimierz Antkowiak. Pomysłodawcy odtworzenia polskiej części szlaku planują, aby obejmował tzw. Drogę Polską – Camino Polacco, zaczynającą się w Ogrodnikach na granicy z Litwą i prowadzącą przez Olsztyn i Toruń do Słubic oraz Drogę Północną – Camino del Norte, prowadzącą od Gdańska do Szczecina.
Pierwszy odtworzony odcinek Polskiej Drogi, od katedry św. Jakuba w Olsztynie do kościoła św. Jakuba w Toruniu, liczy około 240 km i podzielony został na 9 etapów. To właśnie trasa z Olsztyna do Gietrzwałdu stanowi pierwszy etap szlaku – jest on dość łatwy i stosunkowo niedługi. Pierwszą miejscowością gminy Gietrzwałd na szlaku św. Jakuba jest Łupstych. Od tego też miejsca szlak oznaczony jest muszlą św. Jakuba i prowadzi przez Mały Łupstych, Szelążek oraz przez las aż do Gietrzwałdu. Kolejne miejscowości w drugim już etapie na tym szlaku to: Tomaryny, Śródka, Guzowy Piec, Parwółki. Podczas wędrówki bądź jazdy rowerem zobaczyć można min.: jezioro Ukiel, neogotycką kapliczkę za Szelągowem, Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie, zabytkowe wieże obronne w Tomarynach, doliną Pasłęki czy zabytkowy młyn w Guzowym Młynie.
Spotkania Warmińskie
Na zaproszenie władz samorządowych przyjeżdżają z Niemiec byli mieszkańcy wsi gietrzwałdzkich- część jako grupa zorganizowana, część indywidualnie do rodzin i znajomych. Podczas kilku kolejnych dni odbywają się wydarzenia, które na stałe wpisały się w program Spotkań: Urodziny Unieszewa, Mecz Polska-Niemcy w Naterkach, Woryckie Spotkania Warmińskie Koncert Pro Musica Antiqua w Gietrzwałdzie, Msza św. w języku polskim i niemieckim, złożenie kwiatów pod tablicą poświęconą ofiarom wojen i przemocy. Podczas Spotkań odbywają się pokazy filmowe; wystawy; debata, festyny; rozgrywki sportowe; koncerty orkiestr i zespołów; zabawy taneczne. Dla uczestników festynów i pozostałych imprez zapewniona jest bogata oferta handlowa, kiermasze z rękodziełem, loterie, stoiska z domowymi wypiekami i wyrobami, tradycyjnie goście są częstowani strażacką grochówką.
Gazeta Gietrzwałdzka istnieje już od ponad 20 lat. Jest to dwutygodnik. Obecnie redakcja znajduje się w Gminnym Ośrodku Kultury w Gietrzwałdzie. W GOK-u również dokonuje się korekty, składu i druku gazety.
Gazeta Gietrzwałdzka porusza problemy mieszkańców gminy, ilustruje ważne wydarzenia, rozpala polemiką, dba o tradycje.
Dziennikarze i publicyści to osoby społecznie zaangażowane, które dobrowolnie starają się na bieżąco przygotowywać informacje o sprawach najbardziej istotnych.
gospodarka
Na terenie Gminy przeważają gleby klasy IVb. Powierzchnia ogólna gospodarstw rolnych na terenie Gminy Gietrzwałd wynosi 7 409 ha, w tym użytków rolnych 6 379 ha (dane z Powszechnego Spisu Rolnego, 2002r.). Jest to ponad dwa razy więcej niż średnia krajowa co świadczy o dobrym rozwiniętym rolnictwie w regionie. Grunty orne, łąki i pastwiska to 37,4% ogólnej powierzchni Gminy. Klimat Gminy posiada zbliżone wartości w stosunku do ogólnych warunków klimatycznych panujących w Polsce. Okres wegetacyjny, gdy temperatury są nie niższe niż 5ºC trwa 195-200 dni. Najzimniejszym miesiącem jest luty, zaś najcieplejszym – lipiec. Niż warmińsko-mazurski jest jedynym w Europie miejscem, gdzie spotykają się dwa elementy flory północno-wschodniej-borealnej z zachodnio-atlantycką, znajdując kres swojego naturalnego zasięgu. Świat zwierzęcy pod względem gatunków jest równie bogaty jak roślinny, powstały więc na terenie gminy dwa rezerwaty fauny i flory.
informacje dodatkowe
Od 12 lat dziennik Rzeczpospolita prowadzi Ranking Samorządów. W tym roku w kategorii gminy wiejskie spośród 1576 gmin wybrano 250 najlepszych, a Gmina Gietrzwałd uplasowała się na 7 miejscu. Wśród wiejskich gmin województwa Warmińsko-Mazurskiego byliśmy pierwsi.
- To najlepsza lokata w tym rankingu, jaka do tej pory osiągnęliśmy – mówi Mieczysław Ziółkowski, Zastępca Wójta, który wraz z Józefem Greifenbergiem podczas uroczystej gali odbierał dyplom dla gminy. Gmina Gietrzwałd znalazła się w doborowym towarzystwie 10 najlepszych gmin wiejskich w Polsce. Przed nami znalazły się takie gminy jak Gmina Zabierzów (małopolskie), Kobylanka (zachodniopomorskie), Wielka Wieś (małopolskie), Świdnica (lubuskie), Morawica (świętokrzyskie) i Mszana Dolna (małopolskie). Drugą gmina w rankingu z naszego województwa była Gmina Wiejska Iława, która znalazła się na 39 miejscu.
Przy ocenie kapituła rankingu, pod przewodnictwem prof. Michała Kuleszy twórcy reformy samorządowej w Polsce, brała pod uwagę m.in. wyniki finansowe samorządów, umiejętność pozyskiwania i efektywnego wydatkowania funduszy unijnych, sprawność zarządzania, a także jakość życia mieszkańców. Konkurs rozstrzygany był w dwóch etapach. W pierwszym oceniania była sytuacja finansowa i inwestycje gmin na podstawie danych z Ministerstwa Finansów. Do drugiego etapu wybrano miasta i gminy, które w najlepszy sposób zarządzały swoimi finansami w okresie od 2006 do 2009 roku i jednocześnie najwięcej w tym czasie inwestowały. W kategorii gminy wiejskie spośród 1576 gmin wybrano 250 najlepszych, w kategorii gminy wiejsko-miejskie z 597 wybrano 250 a w kategorii gminy miejskie z 306 - 64 najlepsze. W drugim etapie oceniano między innymi udział wydatków na realizację kontraktów z organizacjami pozarządowymi w wydatkach ogółem, liczbę złożonych wniosków o dofinansowanie organizacji pozarządowych, wydatki mieszkaniowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca, wyniki testu szóstoklasistów oraz gimnazjalistów, liczbę nowych podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, udział wydatków na promocję gminy w wydatkach ogółem oraz czy urząd funkcjonuje zgodnie z normą ISO. Uroczyste ogłoszenie wyników odbyło się 20 lipca w Warszawie w redakcji gazety.
Gościem honorowym był prof. Jerzy Buzek, Przewodniczący Parlamentu Europejskiego. Podczas swojego wystąpienia powiedział, że samorządy radzą sobie o wiele lepiej z kryzysem ekonomicznym niż jest to w innych krajach europejskich.
- Minęło 20 lat od czasu, kiedy zaczęliśmy budować samorządy – mówił przewodniczący - Dzisiaj często jesteśmy dumni z miejsca, w którym znalazła się Polska. Niezależnie od problemów, które mamy i trudności, które zawsze będą, Polska przeszła tę drogę i jest dzisiaj wysoko notowana pod względem gospodarczym, rozwojowym dzięki 20 latom pracy polskich gmin. To widać z Unii Europejskiej.
27 października 2010 roku Wójt Gminy Gietrzwałd, Zbigniew Marek Małkowski, podpisał umowę o dofinansowanie projektu pod nazwą „Utworzenie strefy przedsiębiorczości w Barwinach wraz z budowa infrastruktury drogowej i wodnokanalizacyjnej”. Wartość projektu to 3 975 628 zł a dofinansowanie pozyskane z Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury, Priorytet 1 „Przedsiębiorczość”, Działanie 1.1 „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw”, Poddziałanie 1.1.10 „Przygotowanie stref przedsiębiorczości”, to 3 362 283 zł. To już trzecia dotacja dla Gminy Gietrzwałd z RPO Warmia i Mazury!
Jednym z głównych kierunków rozwoju gminy staje się turystyka. Aby tendencja ta została wykorzystana, konieczne jest zapewnienie odpowiedniej dostępności terenów rekreacyjnych i turystycznych. To z kolei powoduje konieczność uzbrojenia terenów, które dziś, choć niedostępne dla potencjalnych inwestorów i turystów, to ze względu na walory kulturowo-przyrodnicze posiadają duży potencjał i niosą możliwości rozwoju gospodarczego gminy. Obszar objęty projektem i tereny do niego przyległe to tereny rekreacyjne nad Jeziorem Wulpińskim, gdzie leży wieś Barwiny. Ze względu na atrakcyjność tych terenów podjęto działania w kierunku ich zagospodarowania.Strefa przedsiębiorczości w rejonie Barwin, zgodnie z wytycznymi RPO WiM, ma być utworzona na 2 działkach gminnych. Ich łączna powierzchnia wynosi ponad 12 ha a w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego są przeznaczone na zabudowę rekreacyjno-usługową o charakterze rezydencjonalnym z dopuszczeniem urządzeń i budowli turystycznych, rekreacyjnych i sportowych.Działki te, podobnie jak cały obszar objęty planem, na dzień dzisiejszy nie posiada żadnej infrastruktury. Droga, którą można dziś dojechać z Unieszewa do Barwin jest drogą gruntową. Jej przejezdność jest bardzo ograniczona zimą, jesienią i wczesną wiosną. Brak infrastruktury sprawia, że choć z gminą podejmowali już rozmowy potencjalni inwestorzy zainteresowani kupnem działek i budową obiektów turystycznych, to tracili zainteresowanie z powodu braku dojazdu i sieci wodno-kanalizacyjnej. Postępując zgodnie z przeznaczeniem działek zapisanym w miejscowym planie Gmina Gietrzwałd chce stworzyć warunki do rozwoju przedsiębiorczości w Barwinach. Aby to stało się możliwe niezbędne jest otwarcie komunikacyjnego tego terenu poprzez budowę drogi od wsi Unieszewo do tworzonej strefy oraz budowa infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Inwestycja jest przewidziana do realizacji w latach 2010 – 2012.