augustów - miasto pomiędzy jeziorami

W Augustowie w chwili obecnej mieszka 30 000 osób. Miasto zajmuje powierzchnię 8093 hektarów, z czego wody stanowią 26, a lasy 35 procent. Jest najstarszym miastem Suwalszczyzny. Położony między jeziorami: Necko, Białe, Studzieniczna i Sajno, z trzech stron otoczony lasem. Powstał najprawdopodobniej jeszcze w czasach zasiedlenia olbrzymich puszcz przez Jaćwingów. Pierwsza wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło przy przeprawie rzecznej. Legendy wiążą powstanie Augustowa z pierwszą schadzką Króla Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny, który dla jej upamiętnienia założył tu miasto. Stąd też miałoby pochodzić także wyróżnienie nazwą - Augustów oraz herbu z inicjałami królewskimi S i A (Sigismus Augustus) uwieńczonymi mitrą Wielkiego Księcia Litwy i uzupełniony literkami PR (Poloniae Rex).
W samej rzeczy romanse królewskie raczej nie miały wpływu na budowę miasta. Powstało ono w miejscu karczmy wystawionej w 1526 roku przez Jana Radziwiłła. Miasto miało obsługiwać drogę handlową z głębi Litwy i Białorusi do Prus i Wielkopolski. Powstał tu także węzeł dróg - trakty na Warszawę i Mazowsze oraz Kraków.
W 1557 roku Augustów otrzymał miejskie prawa magdeburskie. Po kilku latach istniały już cechy rzemieślnicze i pojawiły się pierwsze zakłady - dwa młyny wodne, tartak, rudnia i folusz. Później w ich sąsiedztwie powstały w puszczy smolarnie, dziegciarnie i potażnie - produkujące wyroby suchej destylacji drewna. Niestety rozwój miasta został zahamowany przez wojny - w wyniku których spadło do rzędu małej odsady rolniczej.
Pierwszą wojenną nawałnicą mającą znaczący wpływ na losy miasta był "potop" szwedzki. Nastąpił wówczas bunt tatarskich sprzymierzeńców Jana Kazimierza, którzy uznali za niesprawiedliwy podział łupów po bitwie pod Prostkami (1656). Spalili oni zabudowania, zrabowali dobytek a ludość pojmali w jasyr. W czasie wojny północnej (1704-1721) miasto było miejscem przemarszu i "gościny" wojsk rodzimych, a także szwedzkich, branderburskich, rosyjskich i saskich. Wojska paliły i niszczyły, a także przyniosły zarazę, która zdziesiątkowała miejscową ludność. W 1794 roku do miasta weszli Prusacy, a w 1807 i 1812 nastąpił przemarsz wojsk napoleońskich. W 1831 roku podczas zmagań z Rosjanami miasto było kilkakrotnie odbijane. Za swój patriotyzm Augustów został wówczas spalony i utracono szanse ustanowienia stałej siedziby władz województwa augustowskiego - którą ulokowano w Suwałkach.
W 1863 roku, w uroczyskach puszczy, miały miejsce starcia powstańców z wojskami rosyjskimi. Także w latach 1914-1915 toczyły się wokół Augustowa zacięte boje wojsk rosyjskich i niemieckich.



W czasie II wojny światowej miasto najpierw było terroryzowane przez Rosjan, a nastepnie od 1941 roku przez Niemców. Po zakończeniu wojny jeszcze przez kilka lat następowało "internowanie" ludności przez NKWD, a także i odwety "leśnych" - często dotykające niewinnych ludzi.
Rozwój gospodarczy Augustowa nastąpił w XIX wieku, gdy wybudowano kanał i szosę warszawsko-petersburską. Działały już wtedy zakład tabaczny, tartaki, cegielnie oraz kaflarnia i terpentyniarnia. Niestety zaściankowość miasta powodowała bezrobocie i biedę. Wiele osób wyjechało do Ameryki, wiele zajmowało przemytem związanym z handlem tranzytowym między Rosją a Prusami. Nic też dziwnego, iż w 1909 roku wśród 12-tysięcznej ludności prawie 50 proc. stanowili Żydzi, wykazujący szczególne zainteresowanie tą działalnością.
Społeczność żydowska otrzymała pozwolenie na osiedlenie w Augustowie w 1578 r. wydane przez Stefana Batorego. Jednak samodzielna i pełnoprawna gmina żydowska powstała w 1674 roku. Istniała już wtedy bożnica i rytualna łaźnia - mykwa. W XVIII wieku został zorganizowany "kahał powiatowy", obejmujący swym zasięgiem kilka miejscowości. Żydzi zajmowali się rzemiosłem, drobnym handlem i rybołówstwem. Z czasem wielu z nich stało się przedsiębiorcami i poważniejszymi kupcami, także dzierżawcami jezior i lasów. Większość Żydów augustowskich dotknęła eksterminacja w czasie II wojny światowej. Także po ich zabudowaniach nie ma już niestety śladu. Jedynie dawna bożnica żydowska "Jatke Kalniz Beth Midrasz"- ufundowana przez rzemieślników i sklepikarzy z branży mięsnej jest obecnie mało widoczną częścią Urzędu Skarbowego przy ulicy Żabiej.
Najstarszym z zachowanych budynków jest kamienica przy Rynku Zygmunta Augusta popularnie nazywana "starym peweksem" (1800), w której zatrzymał sie w grudniu 1812 roku cesarz Napoleon.Od połowy lat dwudziestych Augustów zaczął wykorzystywać swe szanse letniskowo - rekreacyjne. Już przed wojną stał się "letnim salonem stolicy", najmodniejszym wczasowiskiem nizinnym poza Krynicą Morską. Obecnie miasto aspiruje do miana kurortu i posiada status uzdrowiska od 1993 r.
W sezonie letnim można korzystać tu z wielu atrakcji. Znajduję się tu wyciąg narciarski, odbywają się rejsy statkiem po Ziemi Augustowskiej. Odbywają się liczne spływ kajakowe, wioślarskie, żeglarskie, motorowodne. Latem odbywają się liczne koncerty, konkursy m.in. Mistrzostwa Polski w Pływaniu na Byle Czym „co ma pływać nie utonie”, Weekendy z Radiową Trójką, Międzynarodowe Mistrzostwa w Skokach Narciarskich, Balladowe Wieczory Nad Neckiem i wiele innych.
W Augustowie znajduję się również wiele zabytków:
- Kanał Augustowski
- Rynek Zygmunta Augusta z licznymi kamienicami
- Nagrobki na cmentarzu parafialnym z 1800 r.
- Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej z 1896 r
- Port Żeglugi Augustowskiej
- Kaplica w Studzienicznej 9km od Augustowa
Informacje zaczerpnięto z :
- S.Maciejewski "Po ziemi Suwalskiej"
- S.Maciejewski "Szlakami Północnej Suwalszczyzny"
- I.W. Baturowie "Po ziemi Augustowskiej"
- W.Batura "Szlakami Południowej Suwalszczyzny"
- J.Bacewicz "Podstawy wiedzy regionalnej ziemia suwalska"